Στοιχεία περιγραφής των νοσημάτων

Η περιγραφή και μελέτη κάθε νοσήματος απαιτεί την υποδιαίρεση και κατάταξη όλων των στοιχείων που την απαρτίζουν στα παρακάτω μέρη:

• Ορολογία. Η ορολογία περιλαμβάνει το όνομα και τα συνώνυμα του νοσήματος.
• Ορισμός. Ορίζεται πολύ περιληπτικά η νόσος η σημασία της, το σύστημα ή όργανο, που προσβάλλει και η μορφή της.
• Ιστορικό ή αναμνηστικό. Αναφέρεται κάθε πληροφορία σχετική με την υγιεινή κατάσταση του ζώου σε ό,τι αφορά τα εξής: τη διάρκεια της νόσου (από πότε νοσεί το ζώο), την πορεία ή εξέλιξη της νόσου (αν χειροτέρευσε ή βελτιώθηκε), την όρεξη (λήψη τροφής και νερού) και τη σύνθεση του σιτηρεσίου, τη συμπεριφορά (αλλαγή συνηθειών, νευρική διέγερση κ.λπ.), την υγιεινή κατάσταση (αν έχει προσβληθεί άλλη φορά από την ίδια ή άλλη νόσο και πότε), την τυχόν προηγηθείσα εξέταση, θεραπεία ή επέμβαση από κτηνίατρο ή και πρακτικό και ποιά φάρμακα ή επέμβαση έγιναν, την προσβολή και άλλων ζώων της ίδιας εκτροφής ή γειτονικών εκτροφών (ιδιαίτερα για τα λοιμώδη νοσήματα), τη βρώση αλλοιωμένης τροφής ή μαζί με την τροφή δηλητηριωδών ή ύποπτων ουσιών (φυτοφαρμάκων, εντομοκτόνων κ.λπ.-ιδιαίτερα για τις δηλητηριάσεις). Τα νοσήματα του γεννητικού συστήματος και τα μαιευτικά προβλήματα χρειάζονται και άλλα ειδικά στοιχεία από το ιστορικό.
• Αιτιολογία. Στην αιτιολογία αναφέρονται και περιγράφονται όλα τα αίτια που προκαλούν τη νόσο (μολυσματικά, μηχανικά χημικά, τροφικά, κληρονομικά κ.λπ.)
• Παθογένεια. Αναφέρεται στον τρόπο μετάδοσης και πρόκλησης της νόσου από τα αντίστοιχα αίτια, τα οποία μελετά λεπτομερώς.
• Συμπτωματολογία. Αναφέρονται και περιγράφονται τα συμπτώματα της νόσου, τα οποία τη χαρακτηρίζουν και διαπιστώνονται με την κλινική εξέταση. Τα συμπτώματα της νόσου παίζουν σημαντικότατο ρόλο στη διάγνωση.
• Αλλοιώσεις. Περιγράφονται τόσο οι μακροσκοπικές όσο και οι μικροσκοπικές αλλοιώσεις των οργάνων ή ιστών του οργανισμού, που έχουν προσβληθεί και είναι χαρακτηριστικές της κάθε νόσου. Οι αλλοιώσεις βέβαια διαπιστώνονται μετά το θάνατο ή τη θανάτωση του ζώου με τη νεκροτομή οι μακροσκοπικές και με ιστολογική εξέταση οι μικροσκοπικές.
• Διάγνωση. Η διάγνωση εξάγεται, αφού ληφθούν υπόψη κυρίως τα συμπτώματα της νόσου και οι πληροφορίες από το ιστορικό. Πολλές φορές όμως μόνο αυτά δεν επαρκούν για την ακριβή διάγνωση, είτε γιατί είναι ελλιπή, είτε γιατί μοιάζουν ή συμπίπτουν με τα συμπτώματα και τις πληροφορίες και άλλων νοσημάτων. Στις περιπτώσεις αυτές βοηθούν σημαντικά οι παρακλινικές ή εργαστηριακές εξετάσεις. Ορισμένα νοσήματα, δύο ή περισσότερα μπορεί να χαρακτηρίζονται από συμπτώματα ίδια ή παρόμοια, οπότε απαιτείται να γίνει μεταξύ τους διαφορική διάγνωση, η οποία στηρίζεται στη διάκριση του καθενός νοσήματος από τα άλλα βάσει κάποιου ιδιαίτερου συμπτώματος ή στα αποτελέσματα των παρακλινικών εξετάσεων.
• Εξέλιξη ή πορεία. Αναφέρεται στη διαδρομή της νόσου, δηλαδή πώς αρχίζει και πώς τελειώνει από την άποψη της διαδοχικής εκδήλωσης των συμπτωμάτων και της χειροτέρευσης ή βελτίωσής τους.
• Πρόγνωση. Η πρόγνωση είναι εξαιρετικά σημαντική γιατί με αυτήν προβλέπεται η παραπέρα τύχη του ασθενούς ζώου. Τα αγροτικά ζώα εκτός από τον ίππο, έχουν αξία και ως σφάγια, γι' αυτό η πρόγνωση της νόσου έχει σημασία για την αξιοποίησή τους ως κρέατος σε περίπτωση δυσμενούς εξέλιξης. Ανάλογα με τη σοβαρότητα της νόσου η πρόγνωση είναι ευνοϊκή, μέτρια, επιφυλακτική, δυσμενής ή να προβλέπει το θάνατο ή τη θανάτωση του ζώου.
• Θεραπεία. Η θεραπεία γίνεται ύστερα από την οριστική διάγνωση της νόσου, οπότε καταπολεμείται το ίδιο το αίτιο που έχει διαγνωσθεί και γι' αυτό στην περίπτωση αυτή ονομάζεται αιτιολογική θεραπεία. Αν δεν έχει τεθεί ακόμα διάγνωση της νόσου και συνεπώς είναι άγνωστη η αιτιολογία της, είναι σκόπιμο να αρχίσει κάποια θεραπευτική αγωγή στο ζώο σύμφωνα με τα συμπτώματα. Το ζώο βέβαια θα βρίσκεται υπό παρακολούθηση μέχρι να διαγνωσθεί η αιτία της νόσου. Η θεραπεία αυτή λέγεται συμπτωματική. Πολλές φορές όταν δεν είναι δυνατόν να τεθεί σαφής διάγνωση, η συμπτωματική θεραπεία είναι αποτελεσματική. Ανάλογα με τη μορφή κι άλλες ιδιαιτερότητες της κάθε νόσου εφαρμόζονται διάφοροι τρόποι και μέθοδοι θεραπείας. Ορισμένες παθήσεις θεραπεύονται με τη χορήγηση φαρμάκων από το στόμα υπό διάφορες μορφές, όπως δισκία, καψάκια, διαλύματα, εναιωρήματα κ.λπ. Άλλες παθήσεις αντιμετωπίζονται με τη χορήγηση των φαρμάκων παρεντερικώς, δηλαδή με ενέσεις, που γίνονται υποδορίως, ενδομυϊκώς, ενδοφλεβίως, ενδοπεριτοναϊκώς κ.λπ. Απαραίτητες θεραπευτικές μέθοδοι σε άλλα νοσήματα είναι οι διάφορες χειρουργικές επεμβάσεις, οι ακτινοβολίες (ακτινοθεραπεία ή ραδιοθεραπεία), ο καυτηριασμός (χημικώς, με ηλεκτρικό θερμοκαυτήρα, ακτίνες laser κ.λπ.) κ.ά. Οι παραπάνω μέθοδοι θεραπείας χρησιμοποιούνται ανάλογα με τις απαιτήσεις του κάθε νοσήματος είτε ξεχωριστά η καθεμιά είτε σε συνδυασμό περισσότερες.
• Πρόληψη ή προφύλαξη. Η πρόληψη όπως είναι ευνόητο, έχει μεγάλη σηαμσία και ιδιαίτερα οικονομική. Είναι πολύ προτιμότερο να προλαβαίνονται, εφόσον είναι δυνατό, τα διάφορα νοσήματα πριν εμφανισθούν παρά να θεραπεύονται, αφού προσβάλουν τα ζώα. Τα έξοδα και οι οικονομικές ζημιές στη δεύτερη περίπτωση είναι ασύγκριτα μεγαλύτερες. Η πρόληψη των νόσων των ζώων γίνεται ανάλογα με την αιτιολογία και τη μορφή τους. Τα μεταβολικά νοσήματα προλαμβάνονται με τη χορήγηση επαρκούς και ισορροπημένου στηρεσίου. Τα νοσήματα που οφείλονται σε μολύνσεις προλαβαίνονται με την τήρηση των κανόνων της καθαριότητας και αντισηψίας των στάβλων και των άλλων χώρων, όπου διαβιούν τα ζώα, διατηρούνται οι ζωοτροφές κ.λπ. Τα λοιμώδη ή μεταδοτικά νοσήματα προλαβαίνονται με μεγάλη επιτυχία με την τακτική εφαρμογή των εμβολιασμών και με την αυστηρή τήρηση των κανόνων της αντισηψίας. Τα παρασιτικά νοσήματα μπορεί να προλαβαίνονται με την τακτική χορήγηση των αντιπαρασιτικών φαρμάκων (κάθε 2-4 μήνες).
• Σχέση με τη δημόσια υγεία. Ορισμένα μολυσματικά νοσήματα των ζώων μεταδίδονται και στον άνθρωπο και ονομάζονται ζωοανθρωπονόσοι. Απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή και φροντίδα για την προφύλαξη όσων ασχολούνται με την περιποίηση, θεραπεία ή για οποιονδήποτε άλλο λόγο έρχονται σε επαφή με ζώα που πάσχουν από τέτοια νοσήματα, καθώς και με τα προϊόντα τους (κρέας, γάλα, τρίχωμα κ.λπ.). Οι πιο επικίνδυνες για τον άνθρωπο ζωοανθρωπονόσοι είναι η βρουκέλλωση, η φυματίωση, η λύσσα, η εχινοκοκκίαση, η λεϊσμανίαση, ο άνθρακας κ.ά.