Εχθροί λωτού
Μύγα Μεσογείου
Αυτό το έντομο θεωρείται από τα πλέον βλαβερά για το λωτό και είναι ευρέως διαδεδομένο σε όλες τις χώρες της Μεσογείου καθώς και της Αφρικής και της κεντρικής και νοτίου Αμερικής, που προσβάλει κάθε είδους φρούτου με περιεκτικότητα σε σάκχαρα. Δεδομένου ότι δεν έχει περιόδους αναστολής της δράσης της η μεσογειακή μύγα αναπτύσσεται σχεδόν όλους τους μήνες του χρόνου, ανάλογα και με τις διάφορες επικρατούσες περιβαλλοντολογικές συνθήκες, αποδίδοντας κατά συνέπεια πολυάριθμες γενιές ανά χρονιά.
Το θηλυκό εναποθέτει τα αυγά του στα φρούτα εντός των πληγών που προκαλεί με τον ωοθέτη του. Σε κάθε πληγή που κάνει το δίπτερο εισάγει ένα ή περισσότερα αυγά. Οι προνύμφες (larva) τρέφονται από την σάρκα του φρούτου και στην ωριμότητα τους μεταμορφώνονται σε νύμφες (pupa) σε ένα κουκούλι κατασκευασμένο από τα υπολείμματα της προνύμφης στα φρούτα που βρίσκονται στο δέντρο ή στο έδαφος. Τα νεαρά ενήλικα, σαν τέλεια έντομα πλέον, εξέρχονται από το κουκούλι μετά από περίοδο λίγων ημερών ως και μερικών μηνών, ανάλογα με τις συνθήκες του περιβάλλοντος.Οι ζημιές που προκαλεί σχετίζονται με παραμορφώσεις και πτώσεις των φρούτων.
Στον λωτό οι πληθυσμοί της C .capitata εμφανίζονται σε αφθονία την περίοδο του Σεπτεμβρίου - Οκτωβρίου, κυρίως στις περιοχές που η διαδοχή των προσβολών και η συγκαλλιέργεια ευνοούν την ανάπτυξη του εντόμου. Οι πρώτες προσβολές και εναποθέσεις αυγών γίνονται σε πράσινους ακόμα καρπούς πριν καν την ωρίμανση τους. Σε άλλες καλλιέργειες είναι δυνατόν να παρατηρήσουμε και περισσότερες της μιας προσβολές, αλλά στην περίπτωση του λωτού με τις υψηλές ακόμα συγκεντρώσεις σε τανίνες πολλά αυγά δεν επωάζονται και παρατηρείται ένα είδος ενσωματώσεως τους οφειλόμενης στην βλαστική διαδικασία και εξέλιξη. Βέβαια αυτό το φαινόμενο δεν συμβαίνει από την στιγμή που τα φρούτα έχουν πάρει το δρόμο για την ωρίμανση τους και κατά συνέπεια έχουμε την κανονική εξέλιξη των προνυμφών.
Οι προσβολές της C. capitata προσεγγίζουν συχνά το 40-60 % των καρπών, που μπορεί το διάστημα τέλη Σεπτεμβρίου - Οκτωβρίου να φτάσει σε αιχμές του 80-100 %. Ιδιαίτερα ευπαθείς στις προσβολές θεωρούνται πάντως οι όψιμες ποικιλίες.
Η αγωγή καταπολέμησης αρχίζει όταν εξακριβώνεται η παρουσία ενηλίκων και οι πρώτες πληγές με εναποθέσεις αυγών. Η εμφάνιση των ενηλίκων μπορεί να γίνει γνωστή με την βοήθεια των παγίδων Ανάλογα και με τις περιβαλλοντολογικές συνθήκες μπορούν να εφαρμοστούν μια ή και περισσότερες επεμβάσεις με κατάλληλα εντομοκτόνα.
Σαράκι
Ο ερυθρός (Cossus cossus) και ο κίτρινος ξυλοφάγος (Zeuzera pyrina) προσβάλλουν συνήθως αραιά και πού το λωτό. Ο ερυθρός ξυλοφάγος αποθέτει τα αυγά του κατά την διάρκεια του καλοκαιριού στις ανωμαλίες που υπάρχουν στον φλοιό του κορμού του λωτού και οι προνύμφες σκάβουν στοές που καταλαμβάνουν σπανιότερα και περιοχές του ξύλου. Οι προνύμφες εξελίσσονται με αργούς ρυθμούς και δίνουν τα πρώτα ενήλικα έντομα το καλοκαίρι του τρίτου χρόνου από την εναπόθεση των αυγών. Οι προσβολές του ερυθρού ξυλοφάγου στον λωτό συνήθως προέρχονται από προνύμφες του λεπιδόπτερου που μεταναστεύουν από άλλα καρποφόρα είδη (αχλαδιά, μηλιά κ.λ.π.) την νύχτα, πιθανότατα λόγω συνθηκών υπερπληθυσμού.
Αυτές οι προνύμφες προσβάλουν τον λωτό στην ζώνη του λαιμού όπου σχηματίζουν μια δακτυλιοειδή στοά κάτω από το φλοιό, καμιά φορά ελάχιστα ορατή επειδή βρίσκεται λίγο κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, προκαλώντας έτσι τον θάνατο του φυτού. Οι προνύμφες του Cossus εγκαθίστανται στο λωτό για κάποιους μήνες ή για λίγες μέρες και μετά τον εγκαταλείπουν. Σε σπάνιες περιπτώσεις έχουμε σπασίματα κλαδιών και σε πολύ σοβαρές προσβολές μέχρι και ολοκληρωτική κατάρρευση του κεντρικού βλαστού κάτω και από την επίδραση του ανέμου.
Ο κίτρινος ξυλοφάγος επίσης μπορεί να προκαλέσει περιστασιακές ζημιές, οι προνύμφες του δε, ενδεχομένως να προσβάλουν εκτός από τον κορμό και τους βραχίονες και τα κλαδιά.
Η αγωγή καταπολέμησης πραγματοποιείται με μηχανικά μέσα (σύρμα που εισάγουμε στις στοές για να εξοντώσουμε τις προνύμφες) και χημικά μέσα (ειδικός στόκος ή σπίρτα εμποτισμένα με ουσίες καταπολέμησης των προνυμφών). Μπορούν επίσης να γίνουν και ψεκασμοί, με ειδικό εξοπλισμό, στην είσοδο των στοών. Σε τέτοιες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται πολύ επίμονα εντομοκτόνα και σε υψηλή δοσολογία (π.χ. monocrotophos). Δεν συνίσταται να γίνεται γενικευμένος ψεκασμός δεδομένου ότι η περίοδος των πτήσεων των εντόμων είναι μακρά και κατά συνέπεια θα έπρεπε να εφαρμόζουμε διάφορες αγωγές με σημαντικό κόστος και με πιθανές αρνητικές συνέπειες στην χρήσιμη πανίδα των καλλιεργειών.
Τόρτρυξ
Η παρουσία αυτού του λεπιδόπτερου (Clepsis semialbana) αναπτύσσει δύο γενιές ανά έτος και περνά σε κατάσταση χειμερίας νάρκης με τα στάδια όμως προνύμφης δεύτερης και τρίτης γενιάς. Με την νέα βλαστική αναγέννηση οι προνύμφες παρουσιάζονται πάνω στα φύλλα και συχνά μοιάζουν με χνουδωτά νήματα, ενώ στην συνέχεια τρώνε την κάτω επιφάνεια όμως.
Οι προνύμφες φτάνοντας στην ωριμότητα όμως γίνονται χρυσαλίδες σε ένα είδος κουκουλιού, κατασκευασμένου ανάμεσα σε δύο φύλλα ή και σε μία διπλωμένη άκρη όμως φύλλου. Τα ενήλικα αρχίζουν να πετούν στα τέλη Μαΐου και όλο τον Ιούνιο, ενώ εκείνα όμως δεύτερης γενιάς από το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου. Τα αυγά όμως που είναι ενωμένα σε πλάκες είναι τοποθετημένα στην κάτω επιφάνεια των φύλλων.
Ο τόρτρυξ είναι ένα πολυφάγο είδος που προσβάλει τόσο ποώδη όσο και ξυλώδη φυτά. Στον λωτό οι μεγαλύτερες ζημιές προκαλούνται στους καρπούς από προνύμφες δεύτερης γενιάς. Οι ράγες στην πορεία όμως για την ωρίμανση παρουσιάζονται φαγωμένες επιφανειακά και κατά συνέπεια καθίστανται μη εμπορεύσιμες.
Κάποιες φορές με τα πρώτα μηνύματα παρουσίας του και κάνοντας 1-2 επεμβάσεις καταπολέμησης με τα κατάλληλα προϊόντα, που έχουν σαν βάση το mevinphos ή κάποιο άλλο εντομοκτόνο γρήγορα αποδομήσημο, μπορούμε να περιορίσουμε τις προσβολές.
Ψευδοκοκκοειδή
Διάφορα είδη της ομάδας των ψευδοκοκκοειδών, κοινότερα γνωστά σαν «λυχνίες» μπορεί να προσβάλλουν τον λωτό. Τα πιο συνηθισμένα είδη είναι Pseudococcus adonidum, Pseudococcus calceolarie, Pseudococcus obscurus, Planococcus citri. Αυτά τα είδη παρουσιάζονται με το σώμα τους καλυμμένο από υπόλευκο κερί και εφοδιασμένο από πολυάριθμα πλευρικά κερωμένα πτερύγια.
Στο Pseudococcus adonidum υπάρχουν 17 πτερύγια σε κάθε πλευρά με το τελευταίο να είναι μακρύτερο από όλο το σώμα του εντόμου. Τα υπόλοιπα είδη έχουν 18 πτερύγια ανά πλευρά, που είναι πολύ κοντά στο Planococcus citri, ενώ στο Pseudococcus obscurus και Pseudococcus calceolarie είναι λίγο μεγαλύτερα από το μισό μήκος του σώματος τους.
Επίσης στο Pseudococcus calceolarie υπάρχουν 4 επιμήκεις ραβδώσεις πάνω στο σώμα που δεν είναι καλυμμένες από κερί απ’όπου διαφαίνεται το κόκκινο-μενεξεδί χρώμα της αιμολέμφου.
Στο Pseudococcus obscurus το σώμα στερείται αυτών των ραβδώσεων και η αιμολέμφος έχει κίτρινο-πορτοκαλί χρώμα.Οι πιο σημαντικές προσβολές πραγματοποιούνται στα τέλη καλοκαιριού με αρχές φθινοπώρου. Τα έντομα εγκαθίστανται στην βάση των καρπών κάτω από τα πέταλα και καμιά φορά και στην κορυφή όπου σχηματίζουν αποικίες.
Ιδιαίτερη σημασία έχει η έγκαιρη καταπολέμηση της πρώτης γενεάς, ώστε να αποτραπεί η μεγάλη αύξηση του πληθυσμού. Συστήνονται ψεκασμοί στο μέγιστο των εκκολάψεων (τέλος Μαϊου-αρχές Ιουνίου), συνήθως πριν «κολλήσει» ο κάλυκας («αστέρι») στο καρπίδιο με κατάλληλα εντομοκτόνα. Όταν ο πρώτος ψεκασμός γίνει έγκαιρα και σωστά, αρκεί συνήθως μια δεύτερη επέμβαση τέλος Αυγούστου-Σεπτέμβριο για να κρατήσει τα δένδρα καθαρά. Επίσης, στα πλαίσια της ολοκληρωμένης καταπολέμησης συστήνεται εξαπόλυση του παρασιτοειδούς Leptomastix dactylopii και του αρπακτικού Cryptolaemus montrouzieri. Σε πολύ προσβεβλημένα δένδρα συστήνεται κλάδεμα για αραίωμα του φυλλώματος.
Φλοιοφάγος
Αυτό το λεπιδόπτερο (Synanthedon tipuliformis) της οικογένειας Seside είναι γνωστό κυρίως σαν φλοιοφάγος του φραγκοστάφυλου και την τελευταία εικοσαετία αποτελεί ένα από τα κυριότερα φυτοφάγα έντομα του λωτού. Το ενήλικο έχει άνοιγμα φτερών 15-20mm, ενώ τα πάνω φτερά είναι υαλώδη εκτός από το περιθώριο πλευρικά και ένα λεκέ στο δίσκο και στην ακραία άνω πλευρά που είναι μαύρα με γαλαζωπές ανταύγειες. Ο θώρακας και η κοιλιά είναι μαυριδεροί με γαλαζωπές ανταύγειες και με κίτρινα δακτυλίδια στο 2ο,4ο και 6ο (στο 7ο του αρσενικού) μεσοδιάστημα. Τα αυγά έχουν ωχροκίτρινο χρώμα, μήκος 0,5-0,6mm και πλάτος 0,3-0,4mm. Η προνύμφη είναι χρώματος κρεμ έως άσπρου, με κεφαλή και προθωρακική πλάκα στο χρώμα του σιδήρου με ασθενικές και κοντές τρίχες, που στην ωριμότητα μας μπορεί να φτάσει σε μήκος τα 25-30mm. Η χρυσαλίδα έχει μήκος 10-12mm, το χρώμα του σιδήρου με χαρακτηριστικούς οδοντωτούς καλυπτήριους σχηματισμούς στο πίσω μέρος.
Οι πρώτες βιολογικές παρατηρήσεις του Synanthedon tipuliformis σε σχέση με τον λωτό έγιναν στην Emilia-Romagna και στην Campania. Τα ενήλικα παρουσιάζουν μια μακρά περίοδο ζωής σαν τέλεια έντομα που κυμαίνεται από τον Απρίλιο έως τον Οκτώβριο, με σημεία αιχμής το δεύτερο μισό του Ιουνίου και του Αυγούστου στην Emilia-Romagna. Στην Campania η αιχμή έρχεται νωρίτερα, από τέλη Μαΐου μέχρι μας 15 Ιουνίου και από μας 15 Αυγούστου μέχρι μας αρχές του Σεπτεμβρίου. Τα ενήλικα ζευγαρώνουν μέσα μας πρώτες 2-3 μέρες μας ενήλικης ζωής μας και κατά την διάρκεια των πιο ζεστών ωρών μας ημέρας.
Το ζευγάρωμα διαρκεί γύρω στις 4 ώρες και πραγματοποιείται ανάμεσα μας 30-33oC και με 60-70% σχετική υγρασία. Τα θηλυκά αρχίζουν την εναπόθεση των αυγών λίγες ώρες ή κάποια μέρα μετά το ζευγάρωμα. Διαθέτουν πάνω από 150 ωοθηκικά αυγά, αλλά εκείνα που εναποθέτουν σε πλήρη παράταξη κυμαίνονται τελικά γύρω στα 100. Τα αυγά εναποθέτονται ανάμεσα μας ρυτίδες του φλοιού, γενικά μας βάσεις των κλαδιών, των βραχιόνων και του κορμού. Η διάρκεια μας επώασης μας σε κλιματικό περιβάλλον 26-27oC είναι από 7-10 ημέρες.
Οι νεογέννητες προνύμφες αναπτύσσονται σε βάρος του φλοιού και των επιφανειακών στρωμάτων του ξύλου τρώγοντας τα προσβεβλημένα βλαστικά μέρη. Η προσβολή μπορεί εύκολα να διαπιστωθεί δεδομένου ότι ο φλοιός παρουσιάζεται ανασηκωμένος και σχετικά σαθρός αν του ασκήσουμε μια ελαφρά πίεση με το δάκτυλο μας. Στα προσβεβλημένα μέρη διαπιστώνουμε ρόζους και συχνά ροή χυμών που είναι και τα τυπικά συμπτώματα μας προσβολής του φλοιοφάγου.
Η ανάπτυξη των προνυμφών είναι αργή και διαρκεί γύρω στους 15 μήνες. Την χειμερινή περίοδο οι προνύμφες επιβραδύνουν την δραστηριότητα μας κατά την διάρκεια των πιο ψυχρών ημερών. Φτάνοντας στην ωριμότητα ετοιμάζουν την οπή εξόδου για το ενήλικο, μεταφερόμενες στην εξωτερική μεριά του φλοιού και σχηματίζοντας με υλικά περιττώματα, χνουδωτά νήματα και φυτικά μέρη του ρόζου, ένα είδος κελιού μέσα στο οποίο θα μεταμορφωθούν οι χρυσαλίδες. Σε αυτή την κατάσταση το λεπιδόπτερο θα παραμείνει για ένα μήνα ή και περισσότερο και όταν το ενήλικο είναι έτοιμο να πεταλουδίσει σπρώχνει κάπως την χρυσαλίδα μας την εξωτερική μεριά του κελιού. Το ενήλικο βγαίνει μέσα από την χρυσαλίδα, της οποίας το υπόλειμμα εξέχει από την οπή μας εξόδου. Αυτή η ιδιαιτερότητα αποκαλύπτει την ακριβή περίοδο έναρξης μας ενήλικης ζωής και κατά συνέπεια του κινδύνου προσβολών για τις καλλιέργειες.
Οι ζημιές που προκαλούνται σχετίζονται με τον τύπο και την ένταση των προσβολών. Σε νεαρά φυτά οι ζημιές είναι ιδιαίτερα έντονες δεδομένου ότι οι προνύμφες ζημιώνουν ευρέως κάποιες περιοχές του κορμού και κυρίως την βάση των βραχιόνων. Αν η προσβολή γίνει σε σημείο του εμβολίου, τα φυτά παρουσιάζουν ξεκάθαρα συμπτώματα εξάντλησης που μπορεί να προκαλέσουν μέχρι και τον θάνατο. Τα ενήλικα φυτά είναι πιο ανθεκτικά μας προσβολές, αν και πάνω σε αυτά οι προνύμφες εκτός από τις προαναφερόμενες ζημιές, συχνά προκαλούν και καταστροφές νεαρών βλασταριών.
Ο έλεγχος του εντόμου σε περιπτώσεις καλλιεργειών ήδη πολύ προσβεβλημένων μπορεί να ανακτηθεί διαμέσου μιας φροντισμένης καθαριότητας των βραχιόνων, των κορμών και όλων των άλλων προσβεβλημένων μερών. Αυτή η ενέργεια θα πρέπει να πραγματοποιηθεί το χειμώνα με σκοπό να μπλοκάρει την δραστηριότητα των προνυμφών που βρίσκονται σε χειμέρια νάρκη. Την άνοιξη ή το καλοκαίρι, ανάλογα με το πότε έχουμε την έναρξη μας ενήλικης ζωής των εντόμων, πρέπει να εφαρμόσουμε 2 ψεκασμούς με κατάλληλα εντομοκτόνα. Οι παρεμβάσεις μας θα πρέπει να περιοριστούν στον κορμό και στην βάση των βραχιόνων. Η πιο κατάλληλη εποχή για την εφαρμογή μας θα πρέπει να καθορίζεται ανάλογα με την έναρξη του πεταλουδίσματος των ενηλίκων. Φτάνει να παρατηρήσει κανείς σε μερικά φυτά την παρουσία των υπολειμμάτων των χρυσαλίδων για να δράσουμε. Εξακριβώνοντας ότι οι προσβολές έφτασαν σε ένα ανεκτό επίπεδο για 2-3 χρόνια μπορούμε στην συνέχεια να περιορίσουμε τον αριθμό των ψεκασμών.
Βιβλιογραφία
- ↑ Καλλιεργητική τεχνική και αξιοποίηση των καρπών του λωτού, πτυχιακή εργασία, του φοιτητή Κυριακάκη Γεωργίου, Χανιά 2010.
