Κλιματικές συνθήκες σόργου

Θερμοκρασία και φωτοπερίοδος

Παρά την αρχική του προέλευση από τους τροπικούς, το σόργο μπορεί να καλλιεργείται σήμερα και στις εύκρατες ζώνες με τις κατάλληλες ποικιλίες και υβρίδια. Η καλλιέργειά του στους τροπικούς μπορεί να γίνεται όλο τον χρόνο, αλλά καθορίζεται κυρίως από τις βροχοπτώσεις, ενώ στις εύκρατες ζώνες καθορίζεται από τη θερμοκρασία και περιορίζεται κατά την άνοιξη και το καλοκαίρι.

Ανάλογα με τις απαιτήσεις σε θερμοκρασία και φωτοπερίοδο οι διάφοροι γονότυποι του σόργου διακρίνονται σε τρείς ομάδες:

1. Τροπικά σόργα μεγάλων υψομέτρων. Μπορούν να αναπτύσσονται και να αποδίδουν σε μεγάλα υψόμετρα (1600-2500m) στους τροπικούς (Κ. και Α. Αφρική, Μεξικό), σε σχετικά χαμηλές θερμοκρασίες ημέρας (άριστη περίπου 29^oC) και νύχτας (άριστη περίπου 17^oC). Είναι ευαίσθητα σε φωτοπεριοδικές μεταβολές.
2. Εύκρατα σόργα. Είναι προσαρμοσμένα σε ζεστές ημέρες (25-34^oC) αλλά δροσερές νύχτες (περίπου 19^oC). Είναι σχετικά αδιάφορα στη φωτοπερίοδο με κρίσιμες τιμές μεταξύ 12 και 13.5 ωρών. Εδώ υπάγονται οι ποικιλίες που καλλιεργούνται κυρίως στις Η.Π.Α. και σε άλλες εύκρατες περιοχές.
3. Τροπικά σόργα πεδινών περιοχών με απαιτήσεις σε υψηλές θερμοκρασίες τόσο κατά την ημέρα όσο και τη νύχτα (>21^oC). Λόγω της μεγάλης φυλλικής επιφάνειας που αναπτύσσουν έχουν επάρκεια υποστρωμάτων για αναπνευστική δραστηριότητα με αποτέλεσμα να επηρεάζεται ελάχιστα το ξηρό βάρος των καρπών από τις υψηλές θερμοκρασίες. Είναι ευαίσθητα στις φωτοπεριοδικές μεταβολές (τυπικά μικρής ημέρας φυτά).

Γενικά, το σόργο είναι φυτό θερμόφιλο, με ελάχιστη θερμοκρασία ανάπτυξης 15^oC και άριστη 27-32^oC, ενώ φωτοσυνθέτει έντονα ακόμη και σε θερμοκρασία 35^oC. Παρ' όλα αυτά, θερμοκρασίες υψηλότερες από 38^oC κατά την άνθηση μειώνουν δραστικά την παραγωγή λόγω ατελούς επικονίασης. Απαιτεί κατά μέσο όρο διάρκεια καλλιεργητικής περιόδου 130-160 ημ., αν και υπάρχουν γονότυποι με βιολογικό κύκλο ακόμη και 80 ημ.

Βροχόπτωση

Το σόργο θεωρείται ως ένα από τα ανθεκτικότερα και παραγωγικότερα φυτά ακόμη και σε ημίξηρες περιοχές με ελάχιστο ετήσιο ύψος βροχής 350-400mm. Η καλλιέργειά του είναι ιδιαίτερα σημαντική σε περιοχές όπου η υψηλή θερμοκρασία και η ξηρασία είναι απαγορευτικές για την καλλιέργεια του αραβοσίτου. Λόγω της αντοχής του στην ξηρασία ο Αrnon (1972) το αποκαλεί «καμήλα του φυτικού βασιλείου».

Η μεγάλη αντοχή του σόργου στην ξηρασία οφείλεται σε πολλούς παράγοντες:

• Στο πολύ ανεπτυγμένο ριζικό του σύστημα σε σχέση με το υπέργειο τμήμα.
• Σε μορφολογικά χαρακτηριστικά των φύλλων που μειώνουν τις απώλειες νερού (παχιά εφυμενίδα με κηρώδες-ηδρόφοβο επίχρισμα και μηχανικά κύτταρα που προκαλούν τύλιγμα των φύλλων για μείωση της διαπνοής.
• Τα στόματα κλείνουν σε τιμές του υδατικού δυναμικού των φύλλων αρνητικότερες από άλλα φυτά, γεγονός που επιτρέπει στα φυτά να φωτοσυνθέτουν ακόμη και όταν το νερό είναι πολύ περιορισμένο.
• Το ωσμωτικό δυναμικό του κυτταρικού χυμού είναι πολύ αρνητικό και επιτρέπει απορρόφηση νερού και σε περιόδους έντονης ξηρασίας. Επίσης διαθέτει μηχανισμούς μείωσης του ωσμωτικού δυναμικού σε περιόδους που το νερό είναι περιορισμένο.

Υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των μορφών του καρποδοτικού σόργου ως προς την αντοχή τους στην ξηρασία, κάτι που αναμένεται λόγω της μεγάλης ποικιλομορφίας που επικρατεί στο είδος. Έτσι, υπάρχουν γόνοτύποι που αποφεύγουν την ξηρασία καταναλώνοντας μικρές ποσότητες νερού κατά τη βλαστητική τους φάση, άλλοι με εκτεταμένο ριζικό σύστημα που επιτρέπει εκμετάλλευση μεγάλης εδαφικής μάζας και άλλοι που μπορούν να φωτοσυνθέτουν αρκετά ικανοποιητικά ακόμη και σε υψηλούς βαθμούς αφυδάτωσης των φύλλων.

Κατά τους Blum et al (1989) οι πιο ανθεκτικοί γονότυποι στην ξηρασία χαρακτηρίζονται γενικά από μικρότερο βιολογικό κύκλο. Επί πλέον, η γενική υδατική κατάσταση των ανθεκτικών γονότυπων ήταν πολύ καλύτερη από εκείνη των ευπαθών: το υδατικό δυναμικό ήταν υψηλότερο, η θερμοκρασία του φυλλώματος χαμηλότερη, τα στόματα περισσότερο ανοικτά. Η μείωση των αποδόσεων λόγω ξηρασίας προκαλούνταν κυρίως με τη μείωση του αριθμού των σταχυδίων ανά ταξιανθία.

Ελάχιστη προϋπόθεση για να αποδώσει το σόργο επαρκώς υπό ξηρικές συνθήκες είναι η επάρκεια υγρασίας μέχρι ένα βάθος περίπου 100cm κατά τη σπορά. Εάν η υγρασία είναι επαρκής μέχρι τα 150cm υπάρχουν δυνατότητες για αξιόλογη παραγωγή, ενώ αν ξεπερνά τα 150cm πρέπει να αναμένονται υψηλές αποδόσεις.

Εκτός από την αντοχή του στην ξηρασία, το σόργο αντέχει και στην περίσσεια νερού περισσότερο από τον αραβόσιτο, αλλά υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ των γονοτύπων.