Ηλίανθος φυτό
Περιεχόμενα
Γενικά στοιχεία
Ο ηλίανθος είναι ένα ετήσιο, C3 φυτό που ανήκει στην οικογένεια Compositae και κατάγεται από τη Βόρεια Αμερική. Το καλλιεργούμενο είδος του ηλίανθου είναι ένα από τα 67 είδη του γένους Helianthus. Το είδος Helianthus annus υποδιαιρείται σε τρία υποείδη, Helianthus annus ssp. lenticularis (άγριο είδος), H. annus ssp. annus (ζιζάνιο) και H. annus ssp. macrocarpus (καλλιεργούμενο). Κυριότερες χώρες παραγωγής ηλίανθου είναι η Αργεντινή, Ρουμανία, Ρωσία, Γαλλία, Ισπανία, Τουρκία, Κίνα και οι ΗΠΑ. Στη χώρα μας σήμερα ο ηλίανθος καλλιεργείται σε περιορισμένη έκταση που εντοπίζεται στη Θράκη. Ο ηλίανθος καλλιεργείται κυρίως για την παραγωγή εδώδιμου λαδιού και σπόρων. Το λάδι του έχει μεγάλη ενεργειακή αξία και χρησιμοποιείται στη μαγειρική, στην παρασκευή μαργαρινών, στη σαπωνοποιεία, ως φωτιστικό αλλά και στην παραγωγή βαφών και βερνικιών. Τα στελέχη και η αποφλοιωμένη πίτα ηλίανθου, λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες (35%), χρησιμοποιούνται ως ζωοτροφή. Οι σπόροι των κλασικών υβριδίων ηλίανθου περιέχουν έως και 45 % λάδι υψηλής περιεκτικότητας σε ακόρεστα λιπαρά οξέα (85-90 %), όπως το λινολεϊκό (65 %) και ελαϊκό (20-25 %) ενώ τα κορεσμένα οξέα (παλμιτικό και στεατικό) συνήθως δεν υπερβαίνουν το 10-15 %. Το ενδοσπέρμιο, που καταλαμβάνει το 70-75% του καρπού, αποτελείται από λιπίδια (45-65%), πρωτεΐνες (20-30%), υδατάνθρακες (10-25%) και μεταλλικά στοιχεία (3-5%). Ο φλοιός ή περικάρπιο, που συνιστά το 25-30% του καρπού, αποτελείται από υδατάνθρακες (85-96%), λιπίδια (1-5%), πρωτεΐνες (2-6%), και από μεταλλικά στοιχεία (2-4%).[1]
Βοτανικά χαρακτηριστικά
Το ριζικό σύστημα του ηλίανθου είναι πασσαλώδες, βαθύ με δευτερεύουσες ρίζες που αρχικά παρουσιάζουν οριζόντια και στη συνέχεια κατακόρυφη ανάπτυξη. Το βάθος του συνήθως φθάνει έως και 3m και σε μερικές περιπτώσεις ξεπερνά το μήκος του υπέργειου τμήματος. Ο βλαστός είναι ευθυτενής, δασύτριχος με ύψος που κυμαίνεται από 0,5-3,5m. Οι καλλιεργούμενες ποικιλίες έχουν στέλεχος ύψους 1.6-1.8m και διαμέτρου 2.5-3cm. Τα φύλλα είναι έμμισχα, εκφύονται αντικριστά και το μέγεθός τους εξαρτάται από το ύψος έκπτυξης. Τα φύλλα που βρίσκονται μεταξύ του 8ου και 20ου κόμβου αντιπροσωπεύουν το 60-70% της συνολικής φυλλικής επιφάνειας. Η ταξιανθία του ηλίανθου είναι κεφαλή διαμέτρου 10-75cm και περιβάλλεται από βράκτια φύλλα και περιφερειακά άγονα άνθη με εκφυλισμένο στύλο και στίγμα. Στη συνέχεια ακολουθούν τα κανονικά, γόνιμα άνθη που είναι τοποθετημένα σε ομόκεντρα τόξα και αποτελούνται από την ωοθήκη, τον κάλυκα, τη στεφάνη και τους στήμονες. Ο καρπός είναι αχαίνιο. Το βάρος των 1000 κόκκων κυμαίνεται μεταξύ 40-100gr.
Γενικά, ο ηλίανθος χαρακτηρίζεται από σχετικά μικρό βιολογικό κύκλο. Συνήθως απαιτούνται 100-150 ημέρες από την σπορά μέχρι την ωρίμανση, ανάλογα με το υβρίδιο, την περιοχή καλλιέργειας και τη χρήση του συγκομιζόμενου προϊόντος. Μετά το φύτρωμα ακολουθεί το βλαστικό στάδιο ανάπτυξης και η ανθική καταβολή εμφανίζεται πριν το φυτό αποκτήσει το τελικό του ύψος. Με την ολοκλήρωση της ανάπτυξης της ταξιανθίας, εμφανίζονται αρχικά τα περιφερειακά άγονα άνθη και στη συνέχεια τα γόνιμα άνθη που σταδιακά ανοίγουν και γονιμοποιούνται. Η ολοκλήρωση της άνθισης χρονικά συμπίπτει με τη μάρανση των περιφερειακών ανθέων. Το φυτό μπαίνει στο στάδιο της ωρίμανσης όταν το πίσω μέρος της κεφαλής κιτρινίζει και το ποσοστό υγρασίας των σπόρων είναι περίπου 40% που, όταν και τα βράκτια φύλλα αποκτήσουν χρώμα καφέ, φθάνει το 30%. [1]
Κλιματικές συνθήκες
Ο ηλίανθος είναι φυτό που χαρακτηρίζεται από ευρεία προσαρμοστικότητα σε ποικίλες κλιματικές συνθήκες. Το νεαρό φυτό χαρακτηρίζεται από μεγάλη αντοχή στις χαμηλές θερμοκρασίες. Στο στάδιο των κοτυληδόνων και του πρώτου ζεύγους πραγματικών φύλλων το φυτό αντέχει έως τους -2oC και -8oC, αντίστοιχα. Κατά τα επόμενα στάδια ανάπτυξής του, το φυτό γίνεται περισσότερο ευάλωτο στις χαμηλές θερμοκρασίες και μπορεί να καταστραφεί ολοκληρωτικά στους 0oC κατά το στάδιο των 8-10 φύλλων. Ο ρυθμός φωτοσύνθεσης μεγιστοποιείται γύρω στους 30oC και οι μεγαλύτερες αποδόσεις επιτυγχάνονται σε θερμοκρασία 24-26oC. Ο ηλίανθος θεωρείται φυτό ανθεκτικό στην ξηρασία εξαιτίας του πλούσιου ριζικού του συστήματος που φθάνει σε μεγάλο βάθος και αξιοποιεί ικανοποιητικά τη διαθέσιμη εδαφική υγρασία. Σε σύγκριση με το καλαμπόκι και τα τεύτλα, ο ηλίανθος καταναλώνει περισσότερο νερό για την παραγωγή 1gr ξηράς ουσίας. Λόγω του μεγάλου αριθμού στοματίων, ο ηλίανθος χαρακτηρίζεται από διπλάσιο επίπεδο διαπνοής συγκριτικά με άλλες ανοιξιάτικες καλλιέργειες. Παρ’ όλα αυτά, οι φυσιολογικές λειτουργίες του φυτού προσαρμόζονται εύκολα στις διακυμάνσεις εδαφικής υγρασίας.[1]
Εδαφικές συνθήκες
Προσαρμόζεται εξίσου καλά σε αμμώδη, αργιλώδη και άγονα υποβαθμισμένα εδάφη, με την προϋπόθεση να είναι βαθιά και με ικανοποιητική στράγγιση. Ο ηλίανθος αναπτύσσεται φυσιολογικά σε εδάφη με μικρή αλατότητα ενώ σε μεγαλύτερα επίπεδα μειώνεται τόσο η απόδοση σε σπόρο όσο και η περιεκτικότητα σε λάδι. Παρουσιάζει επίσης καλή προσαρμοστικότητα σε ευρύ φάσμα εδαφικών τιμών pH. Άριστο pH εδάφους μεταξύ 6-7,2.[1]
Ποικιλίες
Τα σημαντικότερα υβρίδια ηλίανθου που χρησιμοποιούνται κατά κόρον στο νομό Έβρου αλλά και σε άλλες περιοχές της χώρας, όπου καλλιεργείται ο ηλίανθος, προέρχονται από την εταιρία Syngenta και αναγράφονται στον παρακάτω σύνδεσμο.
Ποικιλίες ηλίανθου[2], [3], [4], [5], [6], [7], [8]
Ασθένειες
Εχθροί
Πληροφοριακά στοιχεία
Ευδοκιμεί στις περιοχές
|
