Υποπροϊόντα γεωργικών βιομηχανιών

Ένας μεγάλος αριθμός γεωργικών βιομηχανιών (Γ.Β.) χρησιμοποιεί φυτικές πρώτες ύλες και παράγει προϊόντα κυρίως για διατροφή του ανθρώπου, αλλά και για άλλους σκοπούς. Παράλληλα από αυτές τις βιομηχανίες παράγονται διάφορα υποπροϊόντα τα οποία χρησιμοποιούνται στη διατροφή των ζώων.

Οι σπουδαιότερες από αυτές τις Γ.Β., ανάλογα με την πρώτη ύλη που χρησιμοποιούν, καθώς και τα προϊόντα και τα υποπροϊόντα που παράγουν είναι:

• Βιομηχανίες που χρησιμοποιούν δημητριακούς καρπούς. Αυτές είναι οι βιομηχανίες παραγωγής αλεύρου, αμύλου, οινοπνεύματος και ζύθου και τα παραγόμενα προϊόντα και υποπροϊόντα (ζωοτροφές) δίνονται στον πίνακα 3.9. Από τις ζωοτροφές αυτές τα πίτυρα αποτελούνται από τα εξωτερικά στρώματα του καρπού και περιέχουν περισσότερες αζωτούχες ουσίες και ινώδεις ουσίες σε σχέση με ολόκληρο τον καρπό. Χρησιμοποιούνται περισσότερο στη διατροφή των φυτοφάγων ζώων και λιγότερο στα παμφάγα. Τα κτηνάλευρα αποτελούνται από πίτυρα αλλά και ένα μέρος ενδοσπερμίου (αμύλου). Ανάλογα με το ποσοστό του τελευταίου διακρίνονται σε διάφορες κατηγορίες (Α, Β, Γ) και χρησιμοποιούνται στη διατροφή όλων των ζώων.

Πίνακας 3.9

Παραγόμενα προϊόντα και υποπροϊόντα από βιομηχανίες που χρησιμοποιούν δημητριακούς καρπούς

Βιομηχανία παραγωγής	Κύρια πρώτη ύλη	Κύριο προϊόν	Υποπροϊόν (Ζωοτροφή)
Αλεύρου	Σίτος	Άλευρα αρτοποιίας ή ζαχαροπλαστικής	Πίτυρα, Κτηνάλευρα
Αμύλου	Αραβόσιτος	Άμυλο	Στέμφυλα, Γλουτένη
Οινοπνεύματος	Αραβόσιτος	Αιθυλική αλκοόλη	Στέμφυλα και Διαλ. συστατικά
Ζύθου	Κριθή	Ζύθος	Στέμφυλα, Ζύμες

Τα στέμφυλα αμυλοποιίας, οινοπνευματοποιίας και ζυθοποιίας παράγονται με μεγάλο ποσοστό υγρασίας και ως νωπά πρέπει να χρησιμοποιηθούν αμέσως, κυρίως για διατροφή μηρυκαστικών ζώων. Μπορούν όμως να αφυδατωθούν και να χρησιμοποιηθούν στη διατροφή όλων των ζώων όπως και τα πίτυρα. Η γλουτένη παράγεται σε διάφορες κατηγορίες ανάλογα με το ποσοστό πρωτεϊνών που περιέχει (25-65%) και χρησιμοποιείται ως πρωτεϊνικό συμπλήρωμα στα σιτηρέσια των ζώων.

Οι ζύμες, είναι οι οργανισμοί που προκαλούν την αλκοολική ζύμωση κατά την παραγωγή του ζύθου. Αυτές διαχωρίζονται, αφυδατώνονται και αποτελούν ιδιαίτερη ζωοτροφή, πλούσια σε αζωτούχες ουσίες και βιταμίνες και γενικά είναι πολύ καλής διαιτητικής αξίας. Χρησιμοποιούνται σε μικρές ποσότητες (μέχρι 10%) στη διατροφή όλων των νεαρών ζώων. Στην ίδια κατηγορία ζώων χρησιμοποιούνται και τα διαλυτά συστατικά.

• Βιομηχανίες που χρησιμοποιούν σπέρματα. Είναι οι βιομηχανίες σπορελαιουργίας που σκοπό έχουν την παραγωγή σπορελαίων από τα ελαιούχα σπέρματα. Η εξαγωγή του ελαίου γίνεται, είτε με τη χρήση πιεστηρίου (υδραυλικού ή κοχλιωτού), είτε με εκχύλιση, είτε με συνδυασμό και των δύο. Τα παραγόμενα υποπροϊόντα (ζωοτροφές), ανάλογα με το είδος του σπέρματος, δίνονται στον πίνακα 3.10 και έχουν τη μορφή πλακούντα όταν προέρχονται από πιεστήριο, ή αλέσματος όταν προέρχονται από εκχύλιση ή συδυασμό των μεθόδων.

Όλα τα υποπροϊόντα σπορελαιουργίας χαρακτηρίζονται από υψηλή περιεκτικότητα σε αζωτούχες ουσίες (20-50%) και χρησιμοποιούνται ως πρωτεϊνικά συμπληρώματα στα σιτηρέσια των ζώων. Η ποιότητά τους εξαρτάται από τη μέθοδο παραγωγής τους (τα προερχόμενα από πιεστήριο έχουν μεγαλύτερο ενεργειακό περιεχόμενο), από την περιεκτικότητά τους σε ινώδεις ουσίες (τα περισσότερα περικλείονται σε ξυλοποιημένα περιβλήματα) και από τις αντιδιαιτητικές ουσίες που μπορεί να περιέχουν. Τα έχοντα πολλές ινώδεις ουσίες χρησιμοποιούνται περισσότερο στα μηρυκαστικά ζώα.

Πίνακας 3.10

Ζωοτροφές παραγόμενες από μερικές βιομηχανίες σπορελαιουργίας

Είδος σπέρματος	Παραγόμενες ζωοτροφές
Αραχίδας	Πλακούντας ή άλευρο αραχίδας
Βαμβακιού	Βαμβακοπλακούντας, βαμβακάλευρο
Ηλίανθου	Ηλιοπλακούντας, ηλιάλευρο
Λίνου	Λινοπλακούντας, λινάλευρο
Σησαμιού	Σησαμοπλακούντας, σησαμάλευρο
Σόγιας	Σογιάλευρο

Εάν πριν από την παραλαβή του ελαίου αφαιρεθούν τα περιβλήματα, τότε αυξάνονται οι δυνατότητες χρησιμοποίησής τους και στα άλλα είδη ζώων, ανάλογα με την ποιότητα των αζωτούχων τους ουσιών (περιεκτικότητα σε απαραίτητα αμινοξέα) και τις αντιδιαιτητικές ουσίες που τυχόν περιέχουν. Ευρεία χρήση έχει το σογιάλευρο, το οποίο θεωρείται ως η πλέον κατάλληλη πρωτεϊνούχος ζωοτροφή φυτικής προέλευσης (μετά την απαλλαγή του από τους αντιδιαιτητικούς του παράγοντες).

• Υποπροϊόνυα άλλων Γ.Β. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Ελλάδα παρουσιάζουν τα υποπροϊόντα που παράγονται από τις βιομηχανίες ελαιουργίας, σακχαροποιίας, οινοποιίας και χυμοποιίας και τα οποία φαίνονται στον παρακάτω πίνακα.

Ζωοτροφές παραγόμενες από βιομηχανίες ελαιουργίας, σακχαροποιίας, οινοποιίας και χυμοποιίας

Βιομηχανία	Υποπροϊόν (ζωοτροφή)
Ελαιουργίας	Ελαιοπλακούντας, ελαιάλευρο
Σακχαροποιίας	Στέμφυλα σακχαροτεύτλων, μελάσα
Οινοποιίας	Στέμφυλα οινοποιίας
Χυμοποιίας	Στέμφυλα εσπεριδοειδών, τομάτας, μήλων, κ.ά.

Ο ελαιοπλακούντας και τα στέμφυλα οινοποιίας μπορούν να χορηγηθούν μόνο σε μηρυκαστικά ζώα και σε μικρή ποσότητα. Το ελαιάλευρο που προέρχεται από άλεση του ελαιοπλακούντα και αφαίρεση του μεγαλύτερου μέρους του πυρηνόξυλου, χρησιμοποιείται σε μηρυκαστικά αλλά και σε μικρές ποσότητες (μέχρι 5%) στους χοίρους. Τα στέμφυλα σακχαροποιίας και χυμοποιίας, ως νωπά ή ενσιρωμένα, στη διατροφή μηρυκαστικών και ως αφυδατωμένα και σε μικρές ποσότητες και στα παμφάγα ζώα. Η Μελάσα είναι υδαρής, πυκνόρρευστη ζωοτροφή. Περιέχει σάκχαρα (>50%) και μπορεί να χρησιμοποιηθεί, σε μικρές ποσότητες, στα σιτηρέσια όλων των ζώων (μέχρι 3-4%) και σε μερικές περιπτώσεις ως βελτιωτικό της γεύσης.